Natuurinclusief Onderwijs: Duurzaam Leren voor een Betere Wereld

Onderwijs

Binnen het domein Onderwijs willen wij de beweging van natuurinclusief onderwijs versnellen, verbreden en verbinden. Hierbij is zowel het onderwijs zelf, als de fysieke onderwijsomgeving van belang. Ons domein fungeert als broedplaats voor integrerende ideeën en inzichten en stimuleert de borging hiervan in het onderwijs. Aan de hand van onze principes helpen we om goed te (leren) zorgen voor onszelf, voor elkaar en voor de wereld om ons heen.

Onze visie

Binnen het natuurinclusief onderwijs bezitten alle leerlingen kennis en vaardigheden die nodig zijn om duurzame ontwikkeling te bevorderen. Het domein Onderwijs zet zich in voor integratie en borging van natuurinclusiviteit in het onderwijs, in lijn met de SDG’s. Natuurinclusief onderwijs neemt het leven, samenleven en de wereld als vertrekpunt voor onderwijzen en leren. Verbondenheid, vertrouwen, diversiteit, wederkerigheid en gelijkwaardigheid: dat zijn waarden en principes waarop wij voortbouwen.

Waarom?

Natuurinclusief onderwijs bevordert een gevoel van verbondenheid met de natuur. Het helpt bij het creëren van een generatie die begrip heeft voor ecosystemen, die waarde hecht aan natuurlijke hulpbronnen, zich bewust is van milieukwesties en zich inzet voor duurzaam gedrag.
Een natuurinclusieve samenleving vraagt om andere competenties dan de samenleving waarin we nu leven. Natuurinclusief onderwijs in relatie tot de arbeidsmarkt bereidt voor op het (blijven) functioneren in een professionele context. Voldoende professionals met de juiste competenties zijn essentieel voor de transitie naar een natuurinclusieve samenleving. Het gaat daarbij zowel om beroepen in ontwikkeling, als nieuwe professionele rollen die ontstaan in deze transitie.
Natuurrijke omgevingen dagen de zintuigen uit en zorgen mentaal en fysiek voor rust, ontspanning en beweging. Bovendien draagt een natuurrijke omgeving bij aan sociale interactie, een gevoel van zingeving en profiteren ook cognitieve prestaties ervan.

Onze aanpak

Wij streven naar natuurinclusief onderwijs in een natuurinclusieve onderwijsomgeving. Onze ambitie voor de komende jaren is gericht op het voeden en ondersteunen van onderwijs in ontwikkeling, op het invullen van natuurinclusiviteit in het onderwijs en op de ondersteuning van deze ontwikkelingen in met name het primair- en voortgezet onderwijs.

Onderwijs in ontwikkeling

We werken naar een breed gedragen beschrijving van wat we verstaan onder ‘onderwijs voor een natuurinclusieve samenleving’ in de vorm van principes en praktijken. In de jaren erna fungeren deze als basis om de beweging naar natuurinclusief onderwijs van binnenuit te bevorderen.

Natuurinclusief burgerschapsonderwijs

Eind 2026 wordt het je (leren) verhouden tot je natuurlijke omgeving als integraal onderdeel van burgerschap gezien en is dit als dusdanig verwerkt in de nieuwe kerndoelen van het funderend onderwijs (po en onderbouw vo).

- Het formuleren van principes en praktijken van onderwijs voor een natuurinclusieve samenleving die in het onderwijs kunnen worden benut. Deze actie ronden we af in 2024;
- Het stimuleren van het gebruik van natuurinclusieve principes en praktijken door scholen en leermiddelenontwikkelaars om onderwijs te laten aansluiten op kerndoelen;
- Het (co-)organiseren van inspirerende ontmoetingen, uitwisselingen en campagnes voor onderwijsprofessionals en onderwijsondersteunende organisaties, met een sterke regionale component;
- Het aanjagen van de integratie van natuurinclusiviteit in de scholing van onderwijsprofessionals, via lerarenopleidingen en schoolleidersopleidingen;
- Het informeren en ondersteunen van ambtenaren, politieke partijen en volksvertegenwoordigers bij hun beleidsontwikkeling voor het onderwijs. Dit doen we in samenhang met andere duurzaamheidsthema’s in het onderwijs.

Een natuurinclusieve arbeidsmarkt

Eind 2026 werken onderwijs, arbeidsmarkt en overheden nauwer samen om natuurinclusiviteit in het vervolgonderwijs te verankeren. Hierdoor ontwikkelen aanstaande professionals de competenties die nodig zijn om de transitie naar een natuurinclusieve samenleving te realiseren.

- Het bevorderen van de school als oefenplaats voor burgerschap. Dit doen we door jonge mensen uit te nodigen en toe te rusten om via jong leiderschap en jongerenparticipatie in het onderwijs een natuurinclusief verschil te maken in hun school of instelling, bijvoorbeeld via Eco-teams en Green Offices.
- Het aanjagen van natuurinclusiviteit in de actualisatie van de kerndoelen voor het funderend onderwijs, om handelingsperspectieven te bieden om met natuurinclusiviteit aan de slag te gaan. Hiertoe nemen we via coöperatie Leren voor Morgen deel in de advieskringen van de kerndoelen Burgerschap en de kerndoelen voor leergebieden die daarvoor de context schetsen, zoals Mens & natuur.

- Het vergroten van het bewustzijn over de cruciale rol van natuurinclusiviteit in relatie tot de Sustainable Development Goals in het vervolgonderwijs. Dit doen we door de ervaringen van koplopers te delen, te beginnen bij de domeinen landbouw en bouw.
- Het stimuleren van praktijkgericht onderzoek en het benutten van de verworven kennis, door de oprichting en versterking van practoraten (mbo) en lectoraten (hbo) omtrent natuurinclusiviteit en hun onderlinge kennisuitwisseling.
- Het in kaart brengen van de behoefte aan vakmensen die de transitie naar een natuurinclusieve samenleving kunnen waarmaken en de onderwijsopgave die hieruit voortvloeit.

Natuurinclusieve onderwijs-omgevingen

Wij werken naar de versnelling van de ontwikkeling van groen-blauwe, natuurinclusieve schoolpleinen en onderwijscampussen, en een trend naar natuurinclusieve onderwijshuisvesting als de norm.

- Het versnellen van de ‘groene revolutie’ op schoolpleinen en campussen bij bestaande en nieuw te bouwen scholen en onderwijsinstellingen, door slimme alliantievorming en het wegnemen van blokkades;
- Het stimuleren van natuurinclusief bouwen van onderwijshuisvesting door inzichtelijk te maken welke maatregelen genomen dienen te worden en deze te verankeren in beleidskaders en (integrale) huisvestingsplannen;
- Het stimuleren van het geschikt maken van plekken voor buitenonderwijs in natuurgebieden en andere natuurrijke gebieden in de omgeving van scholen en onderwijsinstellingen.

Ondersteuningsstructuur NDE

Eind 2026 is de functie van natuur- en duurzaamheidseducatie (NDE) in gemeenten en regio’s uitgebreid en verder geprofessionaliseerd en fungeert NDE in toenemende mate als ontwikkelpartner en ondersteuningsstructuur van het onderwijs.

- Het stimuleren en ondersteunen van (lokale, regionale en landelijke) overheden om natuur- en duurzaamheidseducatie structureel te faciliteren, opdat alle scholen gebruik kunnen maken van een betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige dienstverlening om natuurinclusief onderwijs te realiseren.
- Het bevorderen van de kwaliteit van natuureducatie, onder andere via de bevordering van de professionele ontwikkeling van en regionale samenwerking tussen NDE- professionals.
- Het bevorderen van de samenwerking tussen educaties op landelijk en lokaal niveau, zoals tussen natuur en cultuur, techniek, gezondheid, bewegen en sport.